Rydyn ni’n falch iawn o gyhoeddi bod ein sefydliad yn symud o Twitter / X i Bluesky a LinkedIn ar gyfer ein diweddariadau ac i ymgysylltu ar y cyfryngau cymdeithasol. Bydd hyn yn ein galluogi i gysylltu’n well â’n cymuned, rhannu cynnwys mwy manwl, a chael sgyrsiau ystyrlon.
Gallwch chi ein dilyn ni ar Bluesky @shrnwales.bsky.social ac ar LinkedIn ‘The School Health Research Network’. Ar y platfformau hyn, byddwn ni’n parhau i rannu’r newyddion diweddaraf a gwybodaeth am y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd Mewn Ysgolion. Rydyn ni’n edrych ymlaen at ymgysylltu â chi mewn ffyrdd newydd a chyffrous.
Rydyn ni’n eich annog i’n dilyn ni ar Bluesky a LinkedIn i gael y wybodaeth ddiweddaraf am ein cynnwys.
I gael rhagor o wybodaeth, e-bostiwch Swyddog Cyfathrebu Digidol a Digwyddiadau y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd Mewn Ysgolion, Rory Chapman: ChapmanR6@caerdydd.ac.uk.
Mae’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion yn ffarwelio’n dwymgalon â’r Athro Simon Murphy, sy’n ymddeol ar ôl 12 mlynedd o arweinyddiaeth, gan drawsnewid y Rhwydwaith yn fodel byd-eang ar gyfer ymchwil iechyd mewn ysgolion.
O dan ei arweinyddiaeth, mae’r Rhwydwaith wedi dylanwadu ar dros 30 o bolisïau cenedlaethol, gan lywio ymchwil a gweithredu ar iechyd a lles mewn ysgolion yng Nghymru a thu hwnt.
Mae cyflawniadau’r Rhwydwaith yn ymestyn ymhell y tu hwnt i Gymru. Mae’r Rhwydwaith wedi chwarae rhan allweddol mewn lansio mentrau partner ar draws y DU, gan gynnwys SHINE yn yr Alban a rhwydweithiau ymchwil mewn ysgolion yn rhanbarthol yn Lloegr. Yn rhyngwladol, mae model y Rhwydwaith wedi llywio prosiectau ymchwil peilot yn Namibia a Saudi Arabia, gan atgyfnerthu ei effaith fyd-eang.
Bellach, mae’r Rhwydwaith yn dechrau pennod newydd, gyffrous o dan arweinyddiaeth Dr Kelly Morgan, sydd wedi bod yn Ddirprwy Gyfarwyddwr ers sawl blwyddyn. Yn ei blog, ‘Edrych tua’r Dyfodol: Gweledigaeth Gyffredin ar gyfer Pennod Nesaf y Rhwydwaith,’ mae hi’n mynegi ei hymrwymiad dwys i genhadaeth a gwerthoedd y Rhwydwaith: ‘Bydd ein hymrwymiad i gydweithredu, darparu data o ansawdd uchel, a chyd-gynhyrchu gwaith sy’n cael effaith gydag ysgolion yn parhau’n ganolog i’n cenhadaeth’.
Bydd arbenigedd Dr Morgan mewn ymchwil iechyd cyhoeddus yn canolbwyntio ar ymyriadau iechyd a lles mewn ysgolion a chysylltedd data. Mae hi wedi arwain ar ehangu’r Rhwydwaith i ysgolion cynradd, gan amlygu lleisiau dysgwyr iau yn y Rhwydwaith. Wrth symud ymlaen, bydd hi’n goruchwylio:
Lansio dangosfwrdd lefel ysgol blaengar ar gyfer ysgolion uwchradd, gan ddarparu gwybodaeth wedi’i haddasu’n bwrpasol i rymuso addysgwyr.
Cryfhau partneriaethau rhwng ysgolion, llunwyr polisi ac ymchwilwyr i yrru gwelliannau seiliedig ar dystiolaeth mewn iechyd a lles dysgwyr.
Cydweithrediadau byd-eang parhaus, gan adeiladu ar effaith ryngwladol y Rhwydwaith i ehangu mentrau iechyd mewn ysgolion yn fyd-eang.
Mae’r Rhwydwaith yn parhau i ymrwymo i’w genhadaeth, sef gyrru gwelliannau seiliedig ar dystiolaeth, wedi’u llywio gan ymchwil, mewn iechyd a lles mewn ysgolion. Wrth drosglwyddo’r arweiniad yn alluog, mae’r Rhwydwaith yn barod am dwf ac effaith bellach.
Wrth i’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion groesawu Dr. Kelly Morgan yn Gyfarwyddwr Newydd arno, yn y blog hwn, mae Kelly yn myfyrio ar lwyddiannau’r gorffennol ac yn amlinellu cynlluniau i ehangu partneriaethau ysgolion, ymgysylltu ag ysgolion cynradd a lansio dangosfwrdd lefel ysgol.
Ysgrifennwyd gan Dr Kelly Morgan
Mae’n anrhydedd i mi gamu i rôl Cyfarwyddwyr y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion, yn dilyn fy nghyfnod fel Dirprwy Gyfarwyddwr. Yn gyntaf, hoffwn gydnabod arweinyddiaeth ragorol fy rhagflaenydd, yr Athro Simon Murphy. Roedd ei ymrwymiad a’i weledigaeth yn hanfodol bwysig wrth sefydlu’r Rhwydwaith fel rhwydwaith o’r radd flaenaf. I’n holl bartneriaid – o arweinwyr ysgol ac addysgwyr i gydweithwyr polisi ac ymarfer – hoffwn eich sicrhau chi nad oes newid i sylfeini’r Rhwydwaith. Bydd ein hymrwymiad i gydweithredu, darparu data o ansawdd uchel a chyd-gynhyrchu gwaith sy’n cael effaith, gydag ysgolion yn parhau i fod yn ganolog i’n cenhadaeth. Mae darparu adborth ystyrlon, amserol a hygyrch sy’n gyrru gweithredoedd wedi’u llywio gan dystiolaeth i wella iechyd a lles dysgwyr yn parhau’n flaenoriaeth i ni.
Ein Gweledigaeth wrth Symud Ymlaen
Mae fy ngweledigaeth ar gyfer y Rhwydwaith wedi’i seilio ar barhad ac uchelgais feiddgar. Fy nod yw dwysáu ein partneriaethau ag ysgolion, tra’n cryfhau ein heffaith trwy offer ymarferol, ymgysylltu’n estynedig ag ysgolion cynradd a chydweithredu’n agosach â sefydliadau allweddol, fel Llywodraeth Cymru ac Iechyd Cyhoeddus Cymru.
Arweinydd ag Arbenigedd a Gweledigaeth
A minnau’n Uwch Gydymaith Ymchwil yn Ysgol y Gwyddorau Cymdeithasolac yn gyn Ddirprwy Gyfarwyddwr y Rhwydwaith, mae gennyf gyfoeth o wybodaeth mewn ymchwil i iechyd cyhoeddus, gan gyd-gynhyrchu a gwerthuso ymyriadau sy’n cefnogi iechyd a lles plant a phobl ifanc. Mae fy sgiliau a’m profiad ym maes cysylltedd data yn helpu’r Rhwydwaith i ymchwilio i’r systemau a’r ffactorau cymdeithasol ehangach sy’n effeithio ar ddeilliannau dysgwyr. Yn ddiweddar, rwy’ wedi cymryd yr awenau wrth ehangu’r Rhwydwaith i ysgolion cynradd, gan sicrhau ein bod yn cynnwys safbwyntiau plant iau i lywio ymdrechion atal cynnar. Hefyd, rwy’n angerddol am hyrwyddo gweithgarwch corfforol a chwaraeon fel agweddau anhepgor ar ffordd iach o fyw – maes sy’n parhau i ysbrydoli fy ngwaith a’m ymrwymiad i wella iechyd a lles dysgwyr ar draws Cymru.
Gorffennol Balch a Dyfodol Uchelgeisiol
Wrth fyfyrio ar daith y Rhwydwaith hyd yn hyn, caf fy atgoffa am y cydweithrediadau anhygoel sydd wedi gyrru ein llwyddiant. Er enghraifft, mae ein partneriaeth ag ysgolion wedi arwain at welliannau pendant yn iechyd a lles dysgwyr. Adeg arbennig o gofiadwy oedd gwrando ar ymarferwyr addysg yn disgrifio sut mae grwpiau llais y dysgwr wedi defnyddio adroddiad eu hysgol gan y Rhwydwaith i yrru gweithredoedd fel hybu cwsg iachach, gan gynnwys cyflwyno sesiynau addysg i rieni a gofalwyr, sy’n dangos grym gweithredu ar y cyd ac ymarfer wedi’i lywio gan dystiolaeth.
Wrth i ni ddechrau ar y bennod newydd hon, bydd ein ffocws yn gadarn o hyd: sef cyfuno arloesi a chydweithredu i greu newid ystyrlon. Cyn hir, bydd y Rhwydwaith yn lansio dangosfwrdd lefel ysgol arloesol i ysgolion uwchradd, gan gynnig cipolygon wedi’u haddasu’n bwrpasol i’w grymuso i ddeall a gwella deilliannau iechyd a lles eu dysgwyr.
Rwy’n arbennig o falch o weithio ochr yn ochr â thîm mor dalentog a dawnus yn y Rhwydwaith. Mae eu harbenigedd, eu creadigrwydd a’u hymrwymiad diysgog wrth galon llwyddiant y rhwydwaith. Mae eu cyfoeth o wybodaeth a phrofiad yn sicrhau bod y Rhwydwaith yn arwain arloesi o ran iechyd ysgolion. Wrth inni fynd yn ein blaen, rwyf yr un mor ymrwymedig i barhau i feithrin partneriaethau a chydweithrediadau cadarn ar draws y rhwydwaith ehangach – gydag arweinwyr ysgolion, llunwyr polisi ac ymarferwyr. Trwy’r partneriaethau dibynadwy hyn y gallwn barhau i dyfu, arloesi a gwneud newidiadau ystyrlon i iechyd a lles plant a phobl ifanc.
Diolch am eich cefnogaeth barhaus – edrychaf ymlaen at weithio gyda chi yn y bennod nesaf hon.
Cofion cynnes,
Dr. Kelly Morgan, Cyfarwyddwr, y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion
Wrth i ni ddechrau ar y bennod newydd gyffrous hon, rwy’n estyn croeso cynnes i’n holl bartneriaid gydweithredu’n weithgar â’r Rhwydwaith. P’un ai drwy rannu eich gwybodaeth, cymryd rhan yn ein digwyddiadau a’n gweminarau, neu trwy fanteisio ar ein hadnoddau, mae eich ymglymiad yn hanfodol i’n llwyddiant ein gilydd. Gyda’n gilydd, gallwn yrru datrysiadau arloesol a gwelliannau sy’n para i ysgolion a dysgwyr ar draws Cymru.
Tanysgrifiwch i’n e-grynhoad i gael y newyddion diweddaraf a bod yn rhan o daith barhaus y Rhwydwaith i wella iechyd a lles mewn ysgolion yn fyd-eang.
Wrth i’r Athro Simon Murphy baratoi i roi’r gorau i swydd Cyfarwyddwr y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion arôl 12 o flynyddoedd trawsnewidiol, mae’n myfyrio ar y daith o adeiladu rhwydwaith arloesol sydd wedi dod yn fodel byd-eang. Yn Myfyrdodau gan y Cyfarwyddwr: Deuddeg Mlynedd o’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion, mae’n rhannu ei feddyliau am waddol y Rhwydwaith, y partneriaethau a ddiffiniodd ei lwyddiant, a’i obeithion at ddyfodol y Rhwydwaith. Ymunwch â ni i ddathlu ei arweinyddiaeth nodedig a’r bennod nesaf i’r Rhwydwaith…
Pan ddechreuodd y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion (y Rhwydwaith) yn 2013, roedd yn arbrawf uchelgeisiol â’i wreiddiau mewn gobaith a gweledigaeth. Heddiw, mae wedi dod yn fodel byd-eang i rwydweithiau ymchwil iechyd mewn ysgolion, ac yn rhan hanfodol o dirlun ymchwil, polisi ac ymarfer Cymru.
Wrth i mi roi’r gorau i fy rôl fel Cyfarwyddwr y Rhwydwaith ar ôl 12 mlynedd ryfeddol, dyma fyfyrio ar ein taith anhygoel. Hefyd, mae’n gyfle i gynnig fy nymuniadau gorau i’m cydweithwyr, a fydd yn dwyn gwaddol y Rhwydwaith yn ei flaen a’i lywio i’w bennod nesaf.
Y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion: Rhwydwaith Unigryw a Gwerthfawr
Yn 2013, ganed y Rhwydwaith o syniad arloesol – sef creu rhwydwaith ymchwil iechyd cenedlaethol cyntaf y byd mewn ysgolion. Heddiw, mae’n rhan hanfodol o dirlun ymchwil, polisi ac ymarfer Cymru. I randdeiliaid cenedlaethol a rhanbarthol, mae’r Rhwydwaith yn cynnig dangosyddion anhepgor i amgyffred anghenion iechyd ein poblogaeth. I ysgolion, mae’n gonglfaen cynllunio gweithredu ynghylch iechyd a monitro cynnydd. I ymchwilwyr, mae’n set ddata unigryw – porth tuag at archwilio cysylltiad iechyd, lles, polisi ac ymarfer.
Yn ganolog i’r Rhwydwaith bob amser fu partneriaeth, sef cyd-gynhyrchu a throsi gwybodaeth yn effaith yn y byd go iawn.
O Astudiaeth Beilot Partneriaeth i Lwyddiant Arloesol
Y bartneriaeth sylfaenol hon a wnaeth y gwaith paratoi ar gyfer yr hyn oedd i ddod: sef rhwydwaith cenedlaethol a fyddai’n newid ymchwil iechyd mewn ysgolion yng Nghymru a’r tu hwnt.
Sut cyflawnon ni gymaint mewn ychydig dros ddegawd? Mae fy ateb yn syml: partneriaethau.
Dechreuodd y Rhwydwaith gyda syniad. A allem ni ddefnyddio’r dysgu o rwydweithiau ymchwil glinigol a oedd wedi trawsnewid ymchwil feddygol a’i gymhwyso i leoliad yr ysgol? Byddai ateb y cwestiwn hwnnw’n gofyn am gydweithrediadau ystyrlon. Felly, yn 2013, sicrhaom grant gan y Cyngor Ymchwil Feddygol i beilota’r syniad a gweithio mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru, Iechyd Cyhoeddus Cymru a’r holl ysgolion oedd yn cymryd rhan yn astudiaeth Ymddygiad Iechyd mewn Plant Ysgol HBSC y flwyddyn honno. Roedd y canlyniadau’n ysgubol – mandad clir i symud ymlaen â’r rhwydwaith.
Cynyddu’r Raddfa a Chynnal Effaith
Dros y chwe blynedd nesaf, gyda chyllid gan Lywodraeth Cymru ac Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, cyflawnom gyfranogiad llawn gan bob ysgol uwchradd a gynhelir yng Nghymru. Heddiw, mae’r Rhwydwaith yn seilwaith cadarn ar gyfer casglu data ac adrodd arno. Mae’n bodloni anghenion data iechyd a lles ar draws lefelau lleol, rhanbarthol a chenedlaethol, gyda 70% o ddysgwyr ysgolion uwchradd yn cymryd rhan yn ein harolygon.
Sylfaen y cynnydd hwn oedd arweiniad amhrisiadwy ein grŵp cynghori o randdeiliaid, yn cynrychioli lleisiau o’r lefel genedlaethol i’r lefel leol.
Y Rhwydwaith Heddiw: Rhwydwaith Cenedlaethol gydag Effaith Fyd-eang
Mae’r Rhwydwaith bellach wedi’i gwreiddio ar draws y system bolisi ac ymarfer. Mae partneriaethau ag Iechyd Cyhoeddus Cymru yn sicrhau bod ein data’n cael eu hintegreiddio â Rhwydwaith Ysgolion Cymru sy’n Hybu Iechyd a Lles (WNHWPS) a thrwy’r Arsyllfa Iechyd Cyhoeddus ac, erbyn hyn, mae gennym fwrdd gweithredu ar y cyd rhwng y Rhwydwaith/Ysgolion sy’n Hybu Iechyd. Mae’r uchafbwyntiau’n cynnwys:
Dylanwadu ar bolisi:
Mae data’r Rhwydwaith yn llywio dros 30 o bolisïau a strategaethau cenedlaethol, gan amrywio o ganllawiau iechyd meddwl statudol, addysg chydberthynas a rhywioldeb, cysylltu cymunedau i fynd i’r afael ag ynysu cymdeithasol ac unigedd, diwygio’r cwricwlwm addysg, gweithgarwch corfforol a chynlluniau cyflawni rheoli tybaco.
Integreiddio Data:
Trwy ein partneriaeth ag arsyllfa Iechyd Cyhoeddus Cymru, mae data’r Rhwydwaith yn cefnogi cynllunio iechyd a lles yn wybodus, wedi’i yrru gan ddata, ar lefelau cenedlaethol a rhanbarthol. Mae data’r Rhwydwaith yn hwyluso cynllunio gweithredu targedig sy’n cyd-fynd â blaenoriaethau iechyd ar draws Cymru, gan sicrhau bod gwybodaeth ddibynadwy ar gael i lunwyr polisi a rhanddeiliaid rhanbarthol.
Gwella Ysgolion:
Mae ysgolion yn defnyddio data’r Rhwydwaith i hunanwerthuso iechyd a lles a gyrru gwelliannau mewn ysgolion. Mae Estyn hyd yn oed wedi cydnabod bod y Rhwydwaith yn ffynhonnell ddata hanfodol ar gyfer arolygiadau ysgolion. Mae sylw sylweddol arolwg y Rhwydwaith yn galluogi monitro iechyd, addysg a phrofiad ysgol is-grwpiau bach a/neu fregus o’r boblogaeth, er enghraifft plant sy’n derbyn gofal, gofalwyr ifanc, a phobl ifanc o dras sipsiwn a theithwyr.
‘Ysgolion Parod at Ymchwil’:
A chanddo rwydwaith o ysgolion sy’n barod at ymchwil, mae’r Rhwydwaith yn cyd-gynhyrchu ac yn gwerthuso ymyriadau ysgol gyfan. Ar hyn o bryd, mae hyn yn ategu portffolio ymchwil sy’n werth dros £35 miliwn.
Gweithgareddau Meithrin Gallu:
Mae gweithgareddau meithrin gallu, gan gynnwys briffiau ymchwil, gweminarau,astudiaethau achosa digwyddiadau, yn hwyluso’r gallu i droi tystiolaeth yn bolisi ac ymarfer. Mae ymgynghoriadau rheolaidd â rhanddeiliaid ac addysgwyr yn sicrhau bod allbynnau’r rhwydwaith yn parhau’n berthnasol ac yn drawsnewidiol.
Cysylltedd Data Hydredol:
Mae cysylltedd data hydredol ar waith erbyn hyn, gan olygu bod modd deall penderfynyddion iechyd corfforol ac iechyd meddwl a’u heffaith ar gyrhaeddiad, a’u defnydd gan y gwasanaeth iechyd, yn well.
Cyfnewid Gwybodaeth:
Mae’r Rhwydwaith yn blaenoriaethu cyfnewid gwybodaeth trwy friffiau ymchwil, gweminarau rhyngweithiol ac adnoddau teilwredig. Mae’r ymdrechion hyn yn sicrhau bod cipolygon data yn hygyrch ac y gellir gweithredu arnynt, gan bontio ymchwil, polisi ac ymarfer.
Y tu hwnt i Gymru – ar draws y DU ac yn rhyngwladol
Mae’r Rhwydwaith wedi gwneud ei farc ar draws y DU ac yn fyd-eang, hefyd.
Rydym wedi chwarae rhan annatod yn natblygiad SHINE, sef rhwydwaith partner yn yr Alban, SHRN yn ne-orllewin Lloegr, rhwydwaith Bee-Well Manceinion Fwyaf ac, ar hyn o bryd, rydym yn gweithio gyda Chanolfan Ymchwil Biomeddygol Iechyd NIHR Rhydychen ar rwydwaith ymchwil mewn ysgolion ar gyfer iechyd meddwl.
Fe wnaeth Sefydliad Iechyd y Byd (WHO) wahodd y Rhwydwaith i gyfrannu at gynllunio rhwydwaith iechyd peilot mewn ysgolion ledled Ewrop yn 2018-2019. Fe wnaeth model y Rhwydwaith lywio galwad gan WHO i ddatblygu rhwydweithiau peilot ar gyfer ymarfer data dan arweiniad ysgolion yn India, Ghana, Jamaica, a Morocco. Rydym ni wedi gweithio gyda Llywodraeth Namibia i sefydlu’r Rhwydwaith mewn ysgolion yn Affrica ac rydym wrthi’n trafod â phartneriaid yn Uganda a Saudi Arabia ar hyn o bryd.
Diolch Olaf ac Edrych Tua’r Dyfodol
Wrth fyfyrio ar ein cyflawniadau, daw’r ail allwedd i’n llwyddiant yn glir – gwaith tîm.
Er fy mod wedi arwain y Rhwydwaith o’r cychwyn, diolch i dîm y Rhwydwaith y mae ei lwyddiant. Felly, hoffwn estyn fy niolch iddyn nhw. I’r rhai a oedd yno ar ddechrau’r daith hon ac i’r rhai a fydd yno nawr i fynd â’r rhwydwaith yn ei flaen. Gadawaf y rhwydwaith yn nwylo mwy na galluog Dr Kelly Morgan. Rwy’ wedi gweithio gyda hi ers dros ddeng mlynedd ac rydym wedi cyflawni pethau mawr. Mae wedi bod yn Ddirprwy Gyfarwyddwr amhrisiadwy i’r Rhwydwaith a bydd felly nawr yn Gyfarwyddwr.
Yn olaf, i’r ysgolion – eich timau arwain, athrawon, rhieni a gofalwyr ac, yn arbennig, i’r dysgwyr – diolch. Mae eich brwdfrydedd a’ch ymrwymiad wedi bod wrth galon llwyddiant y Rhwydwaith. Gyda’n gilydd, rydym wedi creu rhywbeth rhyfeddol ac edrychaf ymlaen yn frwd at weld beth sydd gan y dyfodol i’w gynnig.
Fy ngobaith yw y bydd y Rhwydwaith yn parhau i dyfu, addasu ac ysbrydoli eraill i hyrwyddo iechyd a lles plant a phobl ifanc ledled y byd.
Cofion gorau, yr Athro Simon Murphy, Cyn-gyfarwyddwr, Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion.
Ymdrech ar y cyd fu llwyddiant y Rhwydwaith erioed. Wrth i ni gamu i’r bennod nesaf, gadewch i ni barhau i feithrin partneriaethau, gyrru arloesedd a hyrwyddo iechyd a lles pobl ifanc ledled Cymru a’r byd. Cadwch mewn cysylltiad ac ymunwch â ni ar y daith gyffrous hon.
Tanysgrifiwch i’n e-grynhoad i gael y newyddion diweddaraf a bod yn rhan o daith barhaus y Rhwydwaith i wella iechyd a lles mewn ysgolion yn fyd-eang.
Pan ddechreuodd y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion (y Rhwydwaith) yn 2013, roedd yn arbrawf uchelgeisiol â’i wreiddiau mewn gobaith a gweledigaeth. Heddiw, mae wedi dod yn fodel byd-eang i rwydweithiau ymchwil iechyd mewn ysgolion, ac yn rhan hanfodol o dirlun ymchwil, polisi ac ymarfer Cymru.
Wrth i mi roi’r gorau i fy rôl fel Cyfarwyddwr y Rhwydwaith ar ôl 12 mlynedd ryfeddol, dyma fyfyrio ar ein taith anhygoel. Hefyd, mae’n gyfle i gynnig fy nymuniadau gorau i’m cydweithwyr, a fydd yn dwyn gwaddol y Rhwydwaith yn ei flaen a’i lywio i’w bennod nesaf.
Y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion: Rhwydwaith Unigryw a Gwerthfawr
Yn 2013, ganed y Rhwydwaith o syniad arloesol – sef creu rhwydwaith ymchwil iechyd cenedlaethol cyntaf y byd mewn ysgolion. Heddiw, mae’n rhan hanfodol o dirlun ymchwil, polisi ac ymarfer Cymru. I randdeiliaid cenedlaethol a rhanbarthol, mae’r Rhwydwaith yn cynnig dangosyddion anhepgor i amgyffred anghenion iechyd ein poblogaeth. I ysgolion, mae’n gonglfaen cynllunio gweithredu ynghylch iechyd a monitro cynnydd. I ymchwilwyr, mae’n set ddata unigryw – porth tuag at archwilio cysylltiad iechyd, lles, polisi ac ymarfer.
Yn ganolog i’r Rhwydwaith bob amser fu partneriaeth, sef cyd-gynhyrchu a throsi gwybodaeth yn effaith yn y byd go iawn.
O Astudiaeth Beilot Partneriaeth i Lwyddiant Arloesol
Y bartneriaeth sylfaenol hon a wnaeth y gwaith paratoi ar gyfer yr hyn oedd i ddod: sef rhwydwaith cenedlaethol a fyddai’n newid ymchwil iechyd mewn ysgolion yng Nghymru a’r tu hwnt.
Sut cyflawnon ni gymaint mewn ychydig dros ddegawd? Mae fy ateb yn syml: partneriaethau.
Dechreuodd y Rhwydwaith gyda syniad. A allem ni ddefnyddio’r dysgu o rwydweithiau ymchwil glinigol a oedd wedi trawsnewid ymchwil feddygol a’i gymhwyso i leoliad yr ysgol? Byddai ateb y cwestiwn hwnnw’n gofyn am gydweithrediadau ystyrlon. Felly, yn 2013, sicrhaom grant gan y Cyngor Ymchwil Feddygol i beilota’r syniad a gweithio mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru, Iechyd Cyhoeddus Cymru a’r holl ysgolion oedd yn cymryd rhan yn astudiaeth Ymddygiad Iechyd mewn Plant Ysgol HBSC y flwyddyn honno. Roedd y canlyniadau’n ysgubol – mandad clir i symud ymlaen â’r rhwydwaith.
Cynyddu’r Raddfa a Chynnal Effaith
Dros y chwe blynedd nesaf, gyda chyllid gan Lywodraeth Cymru ac Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, cyflawnom gyfranogiad llawn gan bob ysgol uwchradd a gynhelir yng Nghymru. Heddiw, mae’r Rhwydwaith yn seilwaith cadarn ar gyfer casglu data ac adrodd arno. Mae’n bodloni anghenion data iechyd a lles ar draws lefelau lleol, rhanbarthol a chenedlaethol, gyda 70% o ddysgwyr ysgolion uwchradd yn cymryd rhan yn ein harolygon.
Sylfaen y cynnydd hwn oedd arweiniad amhrisiadwy ein grŵp cynghori o randdeiliaid, yn cynrychioli lleisiau o’r lefel genedlaethol i’r lefel leol.
Y Rhwydwaith Heddiw: Rhwydwaith Cenedlaethol gydag Effaith Fyd-eang
Mae’r Rhwydwaith bellach wedi’i gwreiddio ar draws y system bolisi ac ymarfer. Mae partneriaethau ag Iechyd Cyhoeddus Cymru yn sicrhau bod ein data’n cael eu hintegreiddio â Rhwydwaith Ysgolion Cymru sy’n Hybu Iechyd a Lles (WNHWPS) a thrwy’r Arsyllfa Iechyd Cyhoeddus ac, erbyn hyn, mae gennym fwrdd gweithredu ar y cyd rhwng y Rhwydwaith/Ysgolion sy’n Hybu Iechyd. Mae’r uchafbwyntiau’n cynnwys:
Dylanwadu ar bolisi:
Mae data’r Rhwydwaith yn llywio dros 30 o bolisïau a strategaethau cenedlaethol, gan amrywio o ganllawiau iechyd meddwl statudol, addysg chydberthynas a rhywioldeb, cysylltu cymunedau i fynd i’r afael ag ynysu cymdeithasol ac unigedd, diwygio’r cwricwlwm addysg, gweithgarwch corfforol a chynlluniau cyflawni rheoli tybaco.
Integreiddio Data:
Trwy ein partneriaeth ag arsyllfa Iechyd Cyhoeddus Cymru, mae data’r Rhwydwaith yn cefnogi cynllunio iechyd a lles yn wybodus, wedi’i yrru gan ddata, ar lefelau cenedlaethol a rhanbarthol. Mae data’r Rhwydwaith yn hwyluso cynllunio gweithredu targedig sy’n cyd-fynd â blaenoriaethau iechyd ar draws Cymru, gan sicrhau bod gwybodaeth ddibynadwy ar gael i lunwyr polisi a rhanddeiliaid rhanbarthol.
Gwella Ysgolion:
Mae ysgolion yn defnyddio data’r Rhwydwaith i hunanwerthuso iechyd a lles a gyrru gwelliannau mewn ysgolion. Mae Estyn hyd yn oed wedi cydnabod bod y Rhwydwaith yn ffynhonnell ddata hanfodol ar gyfer arolygiadau ysgolion. Mae sylw sylweddol arolwg y Rhwydwaith yn galluogi monitro iechyd, addysg a phrofiad ysgol is-grwpiau bach a/neu fregus o’r boblogaeth, er enghraifft plant sy’n derbyn gofal, gofalwyr ifanc, a phobl ifanc o dras sipsiwn a theithwyr.
‘Ysgolion Parod at Ymchwil’:
A chanddo rwydwaith o ysgolion sy’n barod at ymchwil, mae’r Rhwydwaith yn cyd-gynhyrchu ac yn gwerthuso ymyriadau ysgol gyfan. Ar hyn o bryd, mae hyn yn ategu portffolio ymchwil sy’n werth dros £35 miliwn.
Gweithgareddau Meithrin Gallu:
Mae gweithgareddau meithrin gallu, gan gynnwys briffiau ymchwil, gweminarau,astudiaethau achosa digwyddiadau, yn hwyluso’r gallu i droi tystiolaeth yn bolisi ac ymarfer. Mae ymgynghoriadau rheolaidd â rhanddeiliaid ac addysgwyr yn sicrhau bod allbynnau’r rhwydwaith yn parhau’n berthnasol ac yn drawsnewidiol.
Cysylltedd Data Hydredol:
Mae cysylltedd data hydredol ar waith erbyn hyn, gan olygu bod modd deall penderfynyddion iechyd corfforol ac iechyd meddwl a’u heffaith ar gyrhaeddiad, a’u defnydd gan y gwasanaeth iechyd, yn well.
Cyfnewid Gwybodaeth:
Mae’r Rhwydwaith yn blaenoriaethu cyfnewid gwybodaeth trwy friffiau ymchwil, gweminarau rhyngweithiol ac adnoddau teilwredig. Mae’r ymdrechion hyn yn sicrhau bod cipolygon data yn hygyrch ac y gellir gweithredu arnynt, gan bontio ymchwil, polisi ac ymarfer.
Y tu hwnt i Gymru – ar draws y DU ac yn rhyngwladol
Mae’r Rhwydwaith wedi gwneud ei farc ar draws y DU ac yn fyd-eang, hefyd.
Rydym wedi chwarae rhan annatod yn natblygiad SHINE, sef rhwydwaith partner yn yr Alban, SHRN yn ne-orllewin Lloegr, rhwydwaith Bee-Well Manceinion Fwyaf ac, ar hyn o bryd, rydym yn gweithio gyda Chanolfan Ymchwil Biomeddygol Iechyd NIHR Rhydychen ar rwydwaith ymchwil mewn ysgolion ar gyfer iechyd meddwl.
Fe wnaeth Sefydliad Iechyd y Byd (WHO) wahodd y Rhwydwaith i gyfrannu at gynllunio rhwydwaith iechyd peilot mewn ysgolion ledled Ewrop yn 2018-2019. Fe wnaeth model y Rhwydwaith lywio galwad gan WHO i ddatblygu rhwydweithiau peilot ar gyfer ymarfer data dan arweiniad ysgolion yn India, Ghana, Jamaica, a Morocco. Rydym ni wedi gweithio gyda Llywodraeth Namibia i sefydlu’r Rhwydwaith mewn ysgolion yn Affrica ac rydym wrthi’n trafod â phartneriaid yn Uganda a Saudi Arabia ar hyn o bryd.
Diolch Olaf ac Edrych Tua’r Dyfodol
Wrth fyfyrio ar ein cyflawniadau, daw’r ail allwedd i’n llwyddiant yn glir – gwaith tîm.
Er fy mod wedi arwain y Rhwydwaith o’r cychwyn, diolch i dîm y Rhwydwaith y mae ei lwyddiant. Felly, hoffwn estyn fy niolch iddyn nhw. I’r rhai a oedd yno ar ddechrau’r daith hon ac i’r rhai a fydd yno nawr i fynd â’r rhwydwaith yn ei flaen. Gadawaf y rhwydwaith yn nwylo mwy na galluog Dr Kelly Morgan. Rwy’ wedi gweithio gyda hi ers dros ddeng mlynedd ac rydym wedi cyflawni pethau mawr. Mae wedi bod yn Ddirprwy Gyfarwyddwr amhrisiadwy i’r Rhwydwaith a bydd felly nawr yn Gyfarwyddwr.
Yn olaf, i’r ysgolion – eich timau arwain, athrawon, rhieni a gofalwyr ac, yn arbennig, i’r dysgwyr – diolch. Mae eich brwdfrydedd a’ch ymrwymiad wedi bod wrth galon llwyddiant y Rhwydwaith. Gyda’n gilydd, rydym wedi creu rhywbeth rhyfeddol ac edrychaf ymlaen yn frwd at weld beth sydd gan y dyfodol i’w gynnig.
Fy ngobaith yw y bydd y Rhwydwaith yn parhau i dyfu, addasu ac ysbrydoli eraill i hyrwyddo iechyd a lles plant a phobl ifanc ledled y byd.
Cofion gorau, yr Athro Simon Murphy, Cyn-gyfarwyddwr, Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion.
Ymdrech ar y cyd fu llwyddiant y Rhwydwaith erioed. Wrth i ni gamu i’r bennod nesaf, gadewch i ni barhau i feithrin partneriaethau, gyrru arloesedd a hyrwyddo iechyd a lles pobl ifanc ledled Cymru a’r byd. Cadwch mewn cysylltiad ac ymunwch â ni ar y daith gyffrous hon.
Tanysgrifiwch i’n e-grynhoad i gael y newyddion diweddaraf a bod yn rhan o daith barhaus y Rhwydwaith i wella iechyd a lles mewn ysgolion yn fyd-eang.
Trwy gydol y digwyddiad, cyfeiriodd llawer o ysgolion at y cipolygon gwerthfawr a gawsant o adroddiad a data’r Rhwydwaith ar lefel ysgol. Trwy ddadansoddi eu data pwrpasol, mae’r ysgolion hyn wedi gallu nodi meysydd datblygu allweddol ar gyfer iechyd a lles dysgwyr. Mae dull y Rhwydwaith, wedi’i yrru gan ddata, wedi dod yn arf hanfodol i ysgolion wrth iddynt hunanwerthuso’r Dull Ysgol Gyfan.
Gweithgareddau difyr
Yn ogystal â chyflwyniadau gan ysgolion, cawsom ein gwahodd hefyd i gael i’r cyfranogwyr – yn ddysgwyr ac yn athrawon – gymryd rhan mewn gweithgaredd ryngweithiol oedd yn uniongyrchol gysylltiedig â themâu canolog lles emosiynol a meddyliol. A ninnau eisiau cynnig rhywbeth difyr, creadigol a chofiadwy, troesom at ddulliau ymchwil yn seiliedig ar y celfyddydau.
Dulliau Creadigol ar Waith
Mae gan Ysgol Gwyddorau Cymdeithasol Prifysgol Caerdydd draddodiad cryf o ddefnyddio dulliau creadigol a dulliau seiliedig ar y celfyddydau i helpu pobl i archwilio a chyfleu pynciau cymhleth a heriol. Mae’r rhain yn cynnwys profiadau plant sy’n derbyn gofal (Mannay et al. 2023), profiadau pobl ifanc o rywedd a rhywioldeb (Timperley 2024), a pherthnasoedd cymdeithasol a rhamantus ar-lein (Marston 2023).
Pan fydd pynciau’n anodd eu trafod, neu pan fydd ganddynt briodweddau ymgorfforedig ac emosiynol cryf, gall gweithgareddau creadigol – fel gwneud cerddi a’u torri’n ddarnau, adeiladu gyda chlai, gweithgareddau ‘blwch tywod’ a phaentio – helpu pobl i fynegi eu teimladau mewn ffordd nad yw geiriau weithiau’n gallu gwneud.
Er nad oeddem yn gwneud ymchwil ffurfiol yn y digwyddiad, teimlom y gallai’r dulliau creadigol hyn helpu’r plant a’r oedolion a oedd yn bresennol i ystyried eu profiadau eu hunain o les emosiynol a meddyliol yn ofalus – ac i gysylltu Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr y Rhwydwaith mewn Ysgolion Cynradd â’u profiadau bywyd a’u cyd-destunau gwaith nhw.
Mae’r gweithgaredd hwn yn gwahodd cyfranogwyr i greu ffigurau bach trwy ddefnyddio glanhawyr pibell, weiars crefftau, neu edafedd wedi’i gwyro, y gellir eu siapio mewn ystumiau gwahanol. Yna, caiff cyfranogwyr eu gwahodd i ‘ddyfalu’r teimlad’ sy’n cael ei fynegi gan ystumiau eu ffigurau ei gilydd. Mae’r broses yn gwahodd cyfranogwyr i gwestiynu p’un a yw ein teimladau bob amser yn weladwy – a phan fyddant yn weladwy, a allai ein teimladau edrych yn debyg i deimladau pobl eraill, neu’n wahanol i’w teimladau.
Ymgysylltu Llwyddiannus
Er mawr boddhad i ni, roedd y gweithgaredd yn llwyddiant ysgubol! Erbyn diwedd y dydd, roedd stondin y Rhwydwaith yn gyfor o ffigurau bach lliwgar gwahanol eu siâp, eu maint a’u hystum. Dychwelodd y plant i gasglu eu creadigaethau a mynd â nhw gartref. Fe wnaeth un dysgwr hyd yn oed ddweud cymaint roedd hi wedi mwynhau’r gweithgaredd a gofyn i’w hathro a allen nhw ei wneud eto yn yr ysgol!
Casgliad
Er nad oedd gennym lawer o amser i blymio i fanylion y gweithgaredd gyda phawb a alwodd heibio, ein gobaith oedd y byddai trafod Arolwg Iechyd a Lles Myfyrwyr y Rhwydwaith mewn Ysgolion Cynradd mewn lleoliad mor ddifyr a chefnogol – tra’n gwneud a gosod ystum y ffigurau bach llawn mynegiant – yn annog mynychwyr o bob oedran i ystyried pwysigrwydd cefnogi lles emosiynol a meddyliol, gan amlygu hefyd sut gall emosiynau fod yn amrywiol ac yn anodd eu cipio’n llawn mewn un ffurf neu fynegiant yn unig.
Cymerwch ran a gwnewch wahaniaeth! Darllenwch ein blogiau diweddaraf i ddarganfod ffyrdd blaengar o gefnogi lles emosiynol a meddyliol mewn ysgolion.
Dilynwch ni ar Bluesky a LinkedIn i gael mwy o ddiweddariadau ac adnoddau gan y Rhwydwaith. Gyda’n gilydd, gallwn greu amgylcheddau dysgu iachach a hapusach i bob dysgwr yng Nghymru!
Ymunais â DECIPHer yn Ebrill 2024, fel cynorthwyydd ymchwil yn cefnogi gweithgareddau’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion. Mae fy hanes fel myfyriwr ym Mhrifysgol Caerdydd (BSc Gwyddorau Dynol a Chymdeithasol, MSc Dulliau Ymchwil Gwyddorau Cymdeithasol, PhD) yn hir, gan ddechrau yn 2016. Mae fy nghefndir academaidd yn ymgorffori Seicoleg ac Addysg gymdeithasol gritigol, gyda ffocws ymchwil penodol ar addysg cydberthynas a rhywioldeb (ACRh). Fe wnaeth ymchwil fy noethuriaeth ymgorffori dulliau ansoddol amrywiol mewn ymagwedd ddamcaniaethol ‘ôl-ansoddol’ newydd, i archwilio profiadau athrawon a disgyblion Cymru o ddarpariaeth ACRh wrth gyflwyno’r Cwricwlwm cenedlaethol i Gymru. Mae fy niddordebau ymchwil yn cynnwys rhywedd a rhywioldeb, gan ddamcaniaethu ar gymhlethdod mewn sefydliadau, ac archwilio’r prosesau o drosi polisi yn ymarfer mewn addysg.
Mae Charlotte yn gyfrifol am ddarparu gweithgareddau cyfnewid gwybodaeth ac ymgysylltu, gan ddwyn tîm y Rhwydwaith, partneriaethau sy’n defnyddio ein hymchwil a chymunedau ehangach ynghyd i rannu syniadau, tystiolaeth ac arbenigedd. Hefyd, mae’n gweithio gydag ysgolion a phartneriaid ar draws Cymru, i arddangos effaith data’r Rhwydwaith, yn y modd y mae’n creu gwahaniaeth gwirioneddol a chadarnhaol i iechyd a lles plant a phobl ifanc. Bu Charlotte yn gweithio’n flaenorol yn y trydydd sector, gan gyflwyno rhaglenni rhanbarthol a chenedlaethol a mentrau cyd-gynhyrchu i gefnogi a gwella ymarfer a deilliannau polisi i blant, pobl ifanc a theuluoedd agored i niwed. Yn y gorffennol, mae hi hefyd wedi cyfrannu at nifer o gyhoeddiadau ac astudiaethau ymchwil DECIPHer a CASCADE, gan gefnogi gweithgareddau ymgysylltu â rhanddeiliaid a chyfnewid gwybodaeth.
Rydym yn falch o gyhoeddi bod diweddariad i Ddangosfwrdd Data’r Rhwydwaith ar Iechyd a Lles Ysgolion Uwchradd yn lansio ar 8 Mai!
Bydd y cyhoeddiad diweddaraf hwn yn cyflwyno bron i 30 pwnc newydd,gan gynnig cipolygon newydd i iechyd a lles dysgwyr uwchradd yng Nghymru, ar lefel ranbarthol a chenedlaethol, gyda chanlyniadau o arolwg 2023 y Rhwydwaith.
Dyma rai o’r pynciau newydd sydd wedi’u cynnwys yn y diweddariad hwn:
Data ar fepio – Deall pa mor gyffredin yw’r defnydd o e-sigaréts ymhlith pobl ifanc.
Defnydd problemus o’r cyfryngau cymdeithasol – Archwilio ymddygiad ar-lein myfyrwyr yng Nghymru.
Gamblo – Bwrw golwg ar batrymau penodol o fewn grwpiau oedran penodol a rhyweddau.
Ymunwch â’n Gweminar ar 8 Mai!
I gyd-fynd â’r lansiad, bydd Iechyd Cyhoeddus Cymru’n cynnal gweminar sy’n agored i bawb. Bydd y sesiwn hon yn cwmpasu:
Trosolwg manwl o’r data newydd a’r newidiadau i’r dangosfwrdd
Ein cynlluniau at y dyfodol i ddatblygu’r dangosfwrdd ymhellach
Cyfle i ofyn cwestiynau i gydweithwyr o Iechyd Cyhoeddus Cymru a’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion
I gofrestru ar gyfer y gweminar hwn, cliciwch ar y ddolen hon. Edrychwn ymlaen at eich gweld chi ar 8 Mai.
Trwy ei defnydd o’i data gan y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion (y Rhwydwaith) ac ymyriadau targedig, mae Ysgol Uwchradd Whitmore wedi cymryd camau cadarnhaol ymlaen wrth wella iechyd a lles dysgwyr.
Trwy ddadansoddi data’r Rhwydwaith, nododd yr ysgol feysydd allweddol i’w gwella a rhoddodd strategaethau penodol ar waith i fynd i’r afael â nhw, gan hoelio’i sylw ar ar foddhad dysgwyr, cysylltedd yr ysgol, a boddhad cyffredinol â bywyd. Mae’r ymyriadau targedig hyn wedi arwain at welliannau yn iechyd a lles dysgwyr, gan ddangos ymrwymiad yr ysgol i roi lle blaenllaw i iechyd a lles yn ei chenhadaeth. O ganlyniad, mae dysgwyr mewn sefyllfa well i ffynnu yn yr ysgol a’r tu hwnt, gan sicrhau eu bod yn cael y cyfle gorau posibl i lwyddo.
Cliciwch isod i ddarganfod mwy
Ysgol Uwchradd Whitmore: Lle mae’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion, Iechyd a Lles a Chysylltiadau Ystyrlon yn Llywio Cymuned yr Ysgol
Mae astudiaeth ddiweddar, yn defnyddio data’r Rhwydwaith, wedi datgelu tuedd bryderus ymhlith dysgwyr uwchradd yng Nghymru. Mae’n datgelu fod amgyffredion am bwysau gwaith ysgol wedi dyblu dros y ddau ddegawd diwethaf. Mae cysylltiad agos rhwng y cynnydd hwn mewn straen academaidd â chynnydd mewn problemau emosiynol ymhlith pobl ifanc, gan godi pryderon iechyd cyhoeddus a lles.
I ddarllen mwy am yr astudiaeth hon, cliciwch yma. (Cyfnodolyn: Cyhoeddwyd yn JCPP Advances.)
Datgelodd y dadansoddiad cynhwysfawr fod nifer y dysgwyr sy’n rhoi gwybod am bwysau gwaith ysgol dwys wedi bron i ddyblu ers 2009, gyda 26% yn teimlo pwysau sylweddol yn 2021. Mae effaith ar ddysgwyr benywaidd hŷn, yn arbennig.
‘Mae’n bryderus gweld cynifer o bobl ifanc yng Nghymru sy’n cael eu llethu gan amgyffredion am bwysau gwaith ysgol, yn enwedig merched. Mae’n rhaid i ni ymchwilio ymhellach i pam mae’r pwysau hyn yn cynyddu. Mae deall y rhesymau sylfaenol dros y pwysau hyn yn hanfodol ar gyfer datblygu ymyriadau effeithiol i gefnogi pobl ifanc.
‘Mae’n rhaid i ymchwil yn y dyfodol archwilio ar frys p’un a yw newidiadau yn yr amgyffredion am bwysau gwaith ysgol o ganlyniad i fwy o bwysau mewn amgylchedd yr ysgol, newid mewn disgwyliadau, neu heriau eraill. Mae’r ddealltwriaeth hon yn hanfodol i atal cynnydd pellach mewn pwysau gwaith ysgol a phroblemau iechyd meddwl pobl ifanc’.
A minnau’n aelod o dîm ymchwil yr astudiaeth o’r enw Newid dros gyfnod mewn amgyffredion am bwysau gwaith ysgol a chysylltiadau â phroblemau emosiynol ymhlith pobl ifanc 11–16 oed: Astudiaeth drawstoriadol ailadroddol yng Nghymru, y DU., roeddwn i’n ymwneud ag archwilio mater o bwys: y cynnyd mawr mewn problemau emosiynol ymhlith pobl ifanc yng Nghymru. Mae’r duedd bryderus hon wedi gadael nifer ohonom ni’n meddwl tybed pam mae’n digwydd, ac eto bach iawn o astudiaethau sy’n ymchwilio i’r achosion wrth wraidd hyn. Dyma pam mae ein hymchwil yn amserol ac yn hanfodol. Trwy fanteisio ar ddata’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion (Y Rhwydwaith), datgelom dueddiadau mewn problemau emosiynol ac amgyffredion am bwysau gwaith ysgol, gan daflu goleuni ar yr heriau y mae pobl ifanc heddiw yn eu hwynebu.
Oeddech chi’n gwybod bod un o bob pedwar dysgwr yng Nghymru wedi dweud eu bod wedi profi pwysau gwaith ysgol sylweddol yn 2021?
Dyma un o ganfyddiadau allweddol ein hastudiaeth, a ddefnyddiodd ddata uwchradd yn rhychwantu 2002 tan 2021. Nod yr astudiaeth oedd archwilio tueddiadau mewn amgyffredion am bwysau gwaith ysgol a phroblemau emosiynol yng Nghymru dros y cyfnod hwn, ac i bennu a allai newidiadau mewn pwysau gwaith ysgol esbonio’r cynnydd mewn problemau emosiynol.
Cyn cynnal yr astudiaeth hon, siaradais ag aelodau ein Grŵp Cynghori Ieuenctid yng Nghanolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc – Prifysgol Caerdydd ym Mhrifysgol Caerdydd. Rhannont bryderon am faint o waith ysgol ac arholiadau sydd ganddynt, a sut roeddent yn teimlo dan bwysau i ragori er mwyn cael lle mewn prifysgol. Fe wnaeth siarad â’r bobl ifanc amlygu pa mor bwysig yw hi i ddeall a mynd i’r afael â’r pwysau hyn sy’n gysylltiedig â’r ysgol.
Ers 2009, mae nifer y dysgwyr yng Nghymru sy’n adrodd am bwysau gwaith ysgol wedi bron i ddyblu, gydag oddeutu 26% yn teimlo llawer o bwysau yn 2021. Merched hŷn oedd yn adrodd am y pwysau hyn yn fwyaf cyffredin, ac roedd yn esbonio rhywfaint o’r cynnydd mewn problemau emosiynol ymhlith pobl ifanc. Mae’r canfyddiadau hyn yn amlygu pryder pwysig o ran iechyd cyhoeddus. Mae pobl ifanc yng Nghymru yn profi lefelau cynyddol o bwysau gwaith ysgol, sy’n gysylltiedig yn gyson â lefelau uwch o broblemau emosiynol.
Mae’n hanfodol ein bod ni nawr yn treiddio’n ddyfnach i’r rheswm pam. Pam mae pobl ifanc dan bwysau cynyddol?
Defnyddiodd yr astudiaeth ddata uwchradd o astudiaeth Ymddygiad Iechyd mewn Plant Oed Ysgol a data arolygon y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd mewn Ysgolion. Fe wnaeth yr arolygon hyn gynnwys samplau cynrychioliadol yn genedlaethol o ddisgyblion uwchradd yng Nghymru, rhwng 2002 a 2021, yn cwmpasu data gan 300,000 o unigolion. Fe wnaeth cyfran y bobl ifanc yng Nghymru sy’n amgyffred llawer o bwysau gwaith ysgol gynyddu rhwng 2009 a 2021, gan adlewyrchu cynnydd tebyg mewn problemau emosiynol. Mae deall pam mae pobl ifanc yn profi mwy o bwysau yn hanfodol i iechyd cyhoeddus a gall lywio ymyriadau i helpu pobl ifanc i ymdopi â gofynion academaidd a chymdeithas.
Dylai astudiaethau yn y dyfodol ymchwilio i b’un a yw newidiadau mewn amgyffredion o bwysau gwaith ysgol yn adlewyrchu amgylcheddau ysgol lle mae mwy o bwysau, newidiadau yn nisgwyliadau pobl ifanc neu gymdeithas, neu heriau eraill sy’n effeithio ar allu pobl ifanc i ymdopi. Mae’r ddealltwriaeth hon yn allweddol i atal cynnydd pellach mewn pwysau gwaith ysgol ac iechyd meddwl a lles pobl ifanc.
Mae ein hastudiaeth yn codi pryderon pwysig am y pwysau y mae pobl ifanc yng Nghymru yn eu hwynebu. Gallai’r cynnydd cyffredinol mewn pwysau gwaith ysgol fod wedi cyfrannu at y cynnydd mewn problemau emosiynol, yn enwedig ymhlith merched. Mae deall y rhesymau wrth wraidd y pwysau hyn yn hanfodol i atal cynnydd pellach a mynd i’r afael â phroblemau iechyd meddwl a lles. Hefyd, gall fod angen newid diwylliannol ehangach tuag at reoli gofynion academaidd i ategu datblygiad iach cenedlaethau’r dyfodol.
I gloi, mae ein hastudiaeth yn amlygu pryder cynyddol: y lefelau cynyddol o amgyffredion am bwysau gwaith ysgol ymhlith pobl ifanc yng Nghymru a’u cysylltiad â’r cynnydd mewn problemau emosiynol. Mae’r duedd hon yn pwysleisio angen dybryd am ymchwil pellach i ddeall yr achosion wrth ei gwraidd ac i ddatblygu ymyriadau effeithiol. Trwy fynd i’r afael â’r pwysau hyn, gallwn helpu pobl ifanc i reoli galwadau academaidd a chymdeithasol yn fwy effeithiol, gan gefnogi eu hiechyd meddwl a’u lles yn well yn y pen draw.
Diolch am roi o’ch amser i ddarllen am ein hymchwil. Trwy ddeall a mynd i’r afael â’r pwysau y mae pobl ifanc yn eu hwynebu heddiw, gallwn weithio tuag at greu amgylchedd iachach a mwy cefnogol i genedlaethau’r dyfodol o blant a phobl ifanc.
Beth yw’r prif resymau wrth wraidd y cynnydd mewn pwysau gwaith ysgol ymhlith pobl ifanc heddiw, yn eich tyb chi?
A oes gennych syniadau neu awgrymiadau am ymchwil yn y dyfodol i’r pwnc hwn? Pa agweddau sydd angen mwy o sylw, yn eich tyb chi?
Mae eich barn a’ch profiadau yn amhrisiadwy. Rhannwch nhw gyda ni trwy e-bostio shrn@cardiff.ac.uk
Rwy’n Gydymaith Ymchwil yng Nghanolfan Wolfson ar gyfer Iechyd Meddwl Pobl Ifanc. Mae fy ymchwil yn canolbwyntio ar y newidiadau mewn iechyd meddwl plant a’r glasoed yn y boblogaeth. O ddiddordeb arbennig i mi y mae tueddiadau dros gyfnod a deall y ffactorau a all fod wedi cyfrannu at y cynnydd diweddar mewn iselder a gorbryder. Hefyd, mae gennyf ddiddordeb mewn gwydnwch a rhagfynegyddion iechyd meddwl a lles cadarnhaol ac, yn y gorffennol, rwyf wedi gwneud ymchwil i wydnwch yn sgil erledigaeth gan gymheiriaid. Darllenwch fwy…
